BASINÇ

“Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir.”


A- Katıların Basıncı

Basınç nelere bağlıdır?

a-Basınç, ağırlıkla (kuvvet) doğru orantılıdır. 

Kuvvet arttıkça basınçta artar.
Bir tuğlanın yere yaptığı basınç azken üst üste iki tuğlanın yaptığı basınç daha fazladır.

b-Yüzey alanı ile ters orantılıdır.

Kuvvet aynı kalmak şartıyla yüzey alanı arttıkça basınç azalır.
Bir iğne ucu sivriyken daha iyi batar, ucu körelmiş bir iğne zor batar.

Not:
Katılar üzerine uygulanan kuvveti aynen iletir, fakat basınç  aynen iletmez.
Basınç yüzeyle ters orantılıdır.
Çivinin sivri ucunda kuvvet aynı olmasına rağmen basınç fazladır.

Basınç = Kuvvet        formülü ile basıncı hesaplarız.
                  Alan         1N/1m2=1Pa (Pascal)dır. Pa        
                                           (Pascal) basınç birimidir.

Basıncı artırmaya örnekler

+Bıçağın ucunun sivri olması
+Sivri topuklu ayakkabının kuma gömülmesi
+Krampon tabanınında sivri çiviler olması
+Kışın tekerlere zincir takılması
+Toplu iğnenin ucunun sivri olması
+Botların altının tırtıklı olması
+Patenlerin sivri olması
+Tavukların ayaklarının perdesiz olması

Basıncı azaltmaya örnekler

-Kamyonların teker sayısının fazla olması
-Kepçeler de palet olması
-Kar ayakkabılarının geniş olması
-Fillerin ayaklarının geniş olması
-Kaz ve ördeklerin ayaklarının perdeli olması
-Raptiyenin bastırdığımız ucunun geniş olması


B- Sıvıların Basıncı

Sıvılar akışkandır. Bu nedenle sıvılar temas ettikleri yüzeye basınç uygular.Sıvıların basıncı nelere bağlıdır?

a-Sıvının derinliğine bağlıdır. (h)

Sıvının derinliği arttıkça yaptığı basınçta artar.

b-Sıvının yoğunluğuna bağlıdır. (d)

Sıvının yoğunluğu arttıkça basıncı da artar.

c-Yer çekimine bağlıdır. (g)

Not: Sıvı basıncı kabın şekline ve sıvının miktarına bağlı değildir.
 
Bileşik Kaplar
Bileşik Kaplar

Şekildeki bileşik kabın içerisine konulan sıvının yüksekliği eşittir.
Buradan sıvı basıncının kabın şekline bağlı olmadığını anlarız.

Pascal Prensibi (Sıvıların basıncı iletmesi)

Sıvıların sıkıştırılabilme özelliği yoktur.
Bu nedenle sıvılar, uygulanan basıncı her yöne ve eşit olarak iletir.
Buna pascal prensibi denir.
Not: Basınç değişmez, fakat basınç kuvveti alanın büyüklüğüne göre değişir.

Pascal prensibinin uygulama alanları

*Bileşik kaplar 
*Su depoları                              *Berber koltukları
*Araçlardaki hidrolik fren sis. *Hidrolik liftler
*İlaç pompaları                          *Hidrolik pres
*Yağdanlık                                  *Parfüm şişeleri
*İlaç pompaları                         *Hidrolik direksiyon


C- Gazların Basıncı

Gazlarda sıvı basıncına benzer şekilde yüzeye basınç uygular.
Gazlar bulundukları kabın tamamını doldurur, bu nedenle içinde bulundukları kabın her tarafına basınç uygular.
Gazlar da sıvılar gibi akışkandır.
Gazlar içerisinde bulunan cisimlere basınç uygular.
Atmosferin üzerimize uyguladığı basınca acık hava basıncı denir.
Dünya'nın etrafını saran atmosfer ağırlığından dolayı basınç uygular.
Açık hava basıncını bulan bilim insanı Toriçelli'dir.
Deniz seviyesinde , 0 °C de açık hava basıncını 76 cmHg (Cıva) ölçmüştür.
Toriçelli deneyinde cıva yerine su kullanılmış olsaydı, su seviyesi daha fazla olacaktı.(Yaklaşık 10.5 metre)
Açık hava basıncını ölçen araçlara "Barometre" denir.

Açık hava basıncını nasıl anlarız?

Aşağıdaki deneyde bardağın içerisine ağzına kadar su doldurulup, içinde hava kalmayacak şekilde üzeri kağıtla kapatılıyor. Bardak hızlıca ters çevrildiğinde suyun dökülmediği görülebilir. Aşağıdaki hava basıncı suyun dökülmesini engellemiştir.
Açık Hava Basıncı Deneyi
Açık Hava Basıncı Deneyi

Açık hava basıncı nelere bağlıdır?

Yerden yukarı çıkıldıkça açık hava basıncı azalır.
Yüksek dağlara çıkıldığında havanın yoğunluğu azalır, bu nedenle basınçta azalır.


Kapalı kaptaki basınç…


Kapalı kap içerisinde bulunan gaz tanecikleri hareket ederken kaba çarparak basınç oluşturur.
Kapalı kaplardaki gazın basıncı "Manometre" ile ölçülür.
                                                                       

D- Basıncın Günlük Yaşamada ve Teknolojide Uygulamaları



a-Katı basıncı

· Bıçağın meyveyi kesmesi için ağzı keskinleştirilir. Bu sayede basınç artırılmış olur.
·  Kışın karda ayağımızın batmaması için geniş tabanlı kar ayakkabıları giyeriz.
·  Baltanın ağzının bilenmesi katı basıncını artırır.

b-Sıvı basıncı

* Otomobilin firen sistemini çalıştırmak için sıvı basıncından yararlanılır.
*Hidrolik liftlerle çok büyük ağırlıklar kaldırılabilmektedir. *Liftler sıvı basıncından yaralanılarak yapılmıştır.
*İtfaiye, kamyon, vinç gibi araçlarda kaldırmak işi için sıvı basıncından yararlanılır.
*Bahçe hortumun ucu sıkıştırıldığında su daha ileri gider. Sıvı basıncı artırılmış olur.
*Şırınganın içerisine sıvı çekmek için sıvı basıncı kullanılır.



c-Gaz basıncı

* Pipet ile meyve suyunu içmek için açık hava basıncından yararlanırız.
İçi tamamen su dolu bardağın ağzına kağıt kapatarak ters çevirdiğimizde suyun dökülmediğini görürüz. Bunu sağlayan açık hava basıncıdır.
*Boya makinelerinde gaz basıncından yararlanılır.
*Emme basma tulumbalarda açık hava basıncından yararlanılır.
*Yangın tüpü, mutfak tüpü ve oksijen tüpünde gaz basıncından yararlanılır.
*Parfümlerde gaz basıncından yararlanılır.
*Otomobil hava yastıklarında gaz basıncından yararlanılır.
*Elektrikli süpürgenin tozu çekmesi hava basıncı ile gerçekleşir.
*Vantuzların cama yapışması hava basıncı ile olur.
*Vakumlu poşetler içerisinde hava basıncı alınmıştır.                 







Dersimiz Fen Bilimleri ,

Hayatimizfen !