Kazanımlar

 F.5.5.4. Tam Gölge
Önerilen Süre: 8 ders saati 
 Konu / Kavramlar: Tam gölge, tam gölgeyi etkileyen değişkenler
F.5.5.4.1. Tam gölgenin nasıl oluştuğunu gözlemleyerek basit ışın çizimleri ile gösterir.
Yarı gölge konusuna girilmez.
F.5.5.4.2. Tam gölgeyi etkileyen değişkenlerin neler olduğunu deneyerek keşfeder.
a. Tam gölge oluşumunda sadece cismin ve ışık kaynağının konumları ile gölgenin büyüklüğün arasındaki ilişki üzerinde durulur.
b. Gölge oyunlarına değinilir.

KONU: Tam Gölge


A- Tam Gölge Nedir

Işık opak maddelerden geçemez. Işığın ulaşamadığı cismin arkasındaki karanlık yere gölge denir.
Güneş, el feneri ve lambalar gibi ışık kaynakları, etrafı aydınlatır.
Opak maddeler ışığın geçişini engeller.
Işık geçen bölgeler aydınlık olurken, ışığı geçirmeyen bölgeler karanlıkta kalır.
Bu sayede cismin şekine benzeyen gölgesi oluşur.
Cisimlerin şekli değiştikçe gölgesinin şeklide değişir. Işığı hiç almayan yerlerde tam gölge oluşur.
Öğle vakti Güneş gölgemizi oluşturması tam gölgedir.
Tam gölgenin oluşması ışığın doğrusal yayıldığını gösterir.

Not: Büyük cisimlerin büyük, küçük cisimlerin küçük gölgesi oluşur.
Cismin şekli nasılsa, gölgesi de ona benzer.


Gölge nasıl çizilir

Opak bir cismin gölgesinin çizilmesi için

1. Işık kaynağından çıkan ışınları, cismin uç noktalarını çizgi ile birleştirerek ekrana kadar uzatalım.
2. Ekran üzerinde oluşan noktaları birleştirelim.
3. Noktaların oluşturduğu alanı siyaha boyayalım.
Her cismin kendine benzer gölgesi oluşur

Gölgenin Büyüklüğü Nasıl Değişir
  • Işık kaynağı ile cisim arasındaki mesafe azalırsa oluşan gölge büyür.
  • Cisim ile perde arasındaki mesafe azalırsa oluşan gölge küçülür.

Yarı gölge Nedir

İki ışık kaynağı bulunan bir yerde, ışık kaynağının birinde alıp diğerinden almıyorsa yarı gölge oluşur.
Bir futbol sahasında gece oynanan maçlarda oyuncuların birden fazla yarı gölgesi oluşur.


B- Gölge oluşumu hangi alanlarda kullanılır


1. Gölge oyunu: Kültürel bir mirasımız olan gölge oyunu, pekçok kişi tarafından beğeni ile izlenmektedir.

2. Ellerimiz ile değişik hayvan figürleri oluşturabiliriz. Işık kaynağına elimizi tutarak kuş, tavşan şekilleri oluşturabiliriz.

3. Işık ve gölge oyunlarından yararlanarak pek çok sanatsal eserler oluşturulmaktadır.

Gölge boyuna bakarak zamanı tahmin edebiliriz. Sabah Güneş doğduğunda gölgesi batıdadır ve uzundur. Öğle vakti gölgenin boyu kısalır. Öğle vakti ülkemizde gölge yönü kuzeydedir. Güneş batarken gölge boyu tekrar uzar, gölgenin yönü doğudadır.



Ay ve Güneş tutulması

Güneş, Dünya ve Ay bazen aynı hizada dizilirler.
Ay, Dünya'nın gölgesi içine girer ve görünmez olur. Bu olaya Ay tutulması denir.
Bazen Güneş Ay ve Dünya aynı hizadadır. Ayın gölgesi Dünya üzerine düşer.
Güneş gündüz vakti görülemez. Bu olaya da Güneş tutulması denir.
Ay ve Güneş tutulması belirli aralıklarla meydana gelen doğa olaylarıdır.


Güneş ve Ay Tutulması



5. Sınıf Tam Gölge oluşumu konusunu incelediniz.