Maddenin Hal Değişimi
Maddelerin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hali vardır. Madde bir halden başka hale değişebilir. Buna hal değişimi denir. Buzun erimesi, suyun buharlaşması hal değişimidir.
A- Erime
Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir.
Katı madde erime sırasında sıcaklığı sabit kalır. Bu sıcaklık erime sıcaklığıdır.
Buzun erime sıcaklığı 0 °C dir. Erime sıcaklığı maddenin ayırt edici özelliğidir.
Erime gerçekleşebilmesi için maddenin ısı alması gerekmektedir.
Elimizdeki buzun erimesi için elimizden ısı alması gerekmektedir.
B-Donma
Saf bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesine donma denir.
Madde donarken etrafa ısı verir. Su donarken etrafa ısı verir.
Erime sıcaklığı ile donma sıcaklığı aynıdır.
Saf olmayan maddelerin erime ve donma sıcaklıkları sabit değildir.
Suyun içerisine tuz atıldığında saf madde olmaz (Karışımdır) içine atılan tuzun miktarına bağlı olarak erime ve donma sıcaklığı 0 °C nin altına düşer.
Altın demir gibi metaller eritilir, çeşitli kalıplara döküldükten sonra dondurularak şekil verilmiş olur. Plastik cam demir bakır gibi malzemeler geri dönüşümle eritilerek tekrar kullanılabilir.
C-Buharlaşma
Sıvıların ısı alarak gaz hale geçmesine buharlaşma denir.
Elimize dökülen kolonya buharlaşırken bizden ısı alır.
Buharlaşma sadece sıvının yüzeyinde gerçekleşir.
Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşmektedir. Ancak sıcaklık arttıkça buharlaşma da artar.
Deniz suyundan tuz elde etmede, reçel, salça, pekmez yapımında suyun buharlaşması sağlanır.
D-Kaynama
Kaynama hızlı buharlaşmadır.
Kaynama sırasında sıvı içerisinde gaz kabarcıkları oluşur.
Kaynama sıvının her yerinde gerçekleşir.
Saf maddelerin belirli bir kaynama sıcaklığı vardır.
Kaynama olayının başlamasında sıcaklık değişmez. Bu sıcaklığa kaynama sıcaklığı denir.
Deniz seviyesinde su 100 °C de, etil alkol 78 °C de kaynar.
Kaynama ve buharlaşma arasındaki farklar
1. Buharlaşma sıvını yüzeyinde olur, kaynama sıvının her tarafında olur.
2. Buharlaşma her sıcaklıkta olur, kaynama belirli bir sıcaklıkta olur.
3. Buharlaşırken sıcaklık değişebilir, kaynama sırasında sıcaklık sabit kalır.
Kaynama ve buharlaşmanın Ortak özelliği
Kaynama ve buharlaşma her ikisi de ısı alarak gerçekleşir. |
| Maddenin Halleri |
E-Yoğuşma (Yoğunlaşma)
Gaz haldeki maddenin sıvı hale geçmesine yoğuşma denir.
Yoğuşma sırasında madde dışarıya ısı verir.
Buluttan yağmur yağması, sis oluşması, sabahları otların üzerinde çiğ oluşması, soğuk havada camlarda buğulanma olayları yoğuşmadan kaynaklanır.
F-Süblimleşme
Katı haldeki maddenin ısı alarak gaz haline geçmesine süblimleşme denir.
Süblimleşmede madde sıvı hale geçilmez.
Naftalin, iyot, kuru buz (Katı karbondioksit) süblimleşerek katı halden doğrudan gaz hale geçer.
Not: Evde güve kovucu olarak kullanılan naftalin sağlık açısından tehlikelidir.
G-Kırağılaşma
Gaz bir maddenin ısı vererek doğrudan katılaşmasına kırağılaşma denir.
Soğuk havada araçların üzerinde, ağaçlarda kırağı olayı gerçekleşir.
Kırağı, kırağılaşma olayı sonucu oluşur.
Su ısınıca buharlaşır, buhar da soğuyunca tekrar su haline gelir.
Buz ===ısı ile erime ===> Su ===ısı ile buharlaşma ===> Buhar
Buhar === soğuyarak yoğuşma ===> Su === soğuyarak donma ===> Buz
Suyun Halleri
 |
| Su Döngüsü |
Su döngüsü
Suyun yeryüzü ile gökyüzü arasında dolanmasına su döngüsü denir.
- Yeryüzündeki su Güneş'in etkisi ile buharlaşarak gökyüzünde bulutu oluşturur.
- Bulutlarda su yoğuşarak yağmuru oluşturur.
- Kışın yerde su donarak buzu oluşturur.
- Sıcak havada buz eriyerek su olur.
- Soğuk kış günleri havadaki su buharı araçların üzerinde kırağılaşır.
- Doğadaki su döngüsü maddenin hal değişiminin en güzel örneğidir.
1.Yağmur
Bulut içindeki su damlacıkları birleşerek yağmur meydana gelir.
Yağmur yağabilmesi için havanın soğuması gerekir.
2.Kar
Buluttaki su damlacıkları donarak kar oluşur.
Kar yağması için havanın çok soğuması gerekir.
3.Dolu
Yağmur damlalarının bulut içinde donması sonucu dolu oluşur.
4.Sis
Yere yakın bu buharı, su damlacıklarına dönüşürek sis oluşur.
Sorular
Soru 1. Yağmur, kar, dolu olarak yeryüzüne inen su, tekrar gökyüzüne nasıl çıkar?
Soru 2. Çiğ, kırağ, yağmur, dolu, kar, sis bunlardan hangileri yağış türüdür?
Soru 3. Bulut içindeki su damlacıklarının birleşerek, damlaları oluşturmasına ne denir?
Dersimiz Fen Bilimleri ,
Hayatımız Fen !
0 Yorumlar